Business Information Learning

LeVanLoi'log, ⌚ 2024-02-02
***

☕ Nhàn đàm ICT: Big Bang, JWST & LLM 💥

Tác giả: Lê Văn Lợi

Phác họa bài post:
Ⓐ. Đề dẫn
Ⓑ. Nguồn gốc vũ trụ, hằng số Hubble và tốc độ giãn nở của vũ trụ
Ⓒ. Phát hiện thú vị từ các bức ảnh do JWST (James Webb Space Telescope) thu được trong 2 năm qua
Ⓓ. Do some of the pictures from James Webb Space Telescope contradict the Big Bang Theory?
Ⓔ. Suy ngẫm chậm

Để giúp anh/chị quyết định có đọc tiếp hay không, tôi xin phép cung cấp các thông tin liên quan đến bài post này như sau:

Chủ đề: Machine Learning, Astronomy (Thiên văn học)
Tính thời sự: Tháng 12/2023
Thời gian đọc: 6 phút, kể cả thời gian uống cà phê (uống cà phê xong là đọc xong)

💥

Ⓐ. Đề dẫn

Trong tâm thức người Việt, hôm nay là ngày Táo quân về Trời. Nhân sự kiện này, tôi đặt một số câu hỏi liên quan đến “Trời” và nhờ LLM (Large Language Model) giải đáp. Tất nhiên, khi đã nhờ LLM giải đáp thì chẳng có gì đảm bảo 100% là chính xác cả vì như chúng ta đều biết, thỉnh thoảng LLM vẫn mắc chứng ảo giác (hallucination). Nói theo ngôn ngữ dân gian trong tiếng Việt thì LLM lâu lâu cũng mắc bệnh “phán bừa”. Nhưng không sao, vì chúng ta hiểu về “Ông Trời” phải dựa vào một thuyết nào đó. Mà đã là thuyết thì cũng chẳng có gì đảm bảo 100% là đúng với thực tế 😊!

“Ông Trời” là gì? Để trả lời câu hỏi này, tôi dựa vào thuyết Big Bang – thuyết này được giới khoa học chấp nhận.
Làm thế nào để quan sát được “Ông Trời”? Để giải đáp vấn đề này, tôi dựa vào các bức ảnh của các đài thiên văn – cụ thể là ảnh của JWST (James Webb Space Telescope).
Vấn đề tò mò đối với tôi (và có thể đối với các anh/chị khác nữa) là liệu các bức ảnh mà JWST chụp được có mâu thuẫn với thuyết Big Bang hay không.

Trước đây, khi chưa có LLM, muốn giải đáp được các vấn đề trên thường chúng ta phải lục tìm trên Internet (tra Google), sau đó tập hợp lại, tóm tắt, đối chiếu. Bây giờ có LLM rồi thì công việc trở nên nhàn hơn: thiết kế vài ba Prompt rồi áp vào LLM, lấy Response, copy-paste và đăng – thế là xong!

Để đảm bảo tính minh bạch, tôi xin phép đăng đầy đủ Prompt - Response.

💥

Ⓑ. Nguồn gốc vũ trụ, hằng số Hubble và tốc độ giãn nở của vũ trụ

Prompt: (LLM: ChatGPT 3.5)

Nhờ bạn viết một bài luận về nguồn gốc vũ trụ, hằng số Hubble (Hubble constant) và tốc độ giãn nở của vũ trụ.

Response:

Ngọc Lục Bảo Vũ Trụ: Hành Trình Tìm Hiểu Về Sự Ra Đời và Tăng Trưởng

Vũ trụ, khám phá lớn nhất và phức tạp nhất mà con người từng biết đến, luôn là nguồn cảm hứng không ngừng trong việc tìm hiểu về sự xuất hiện và phát triển của chính chúng ta. Bài luận này sẽ đưa ra cái nhìn tổng quan về nguồn gốc của vũ trụ, hằng số Hubble và tốc độ giãn nở của nó.

1. Nguồn Gốc Vũ Trụ:

Sự bắt đầu của vũ trụ bắt nguồn từ một sự kiện lớn được gọi là "The Big Bang" hay "Sự Nổ Lớn". Trong khoảnh khắc này, không gian và thời gian bắt đầu từ một điểm cực kỳ nhỏ và nóng rực. Từ sự kiện này, vũ trụ bắt đầu mở rộng và phát triển, tạo ra mọi vật chất, năng lượng và cấu trúc mà chúng ta quan sát ngày nay.

2. Hằng Số Hubble (Hubble Constant):

Hằng số Hubble, được đặt tên theo nhà thiên văn học Edwin Hubble, là một tham số quan trọng trong việc đo lường tốc độ giãn nở của vũ trụ. Nó biểu thị tỷ lệ giữa vận tốc của các thiên thể xa xôi và khoảng cách từ chúng. Cụ thể, $v = H_{0} \cdot d$ , trong đó $v$ là vận tốc, $H_{0}$ là hằng số Hubble và $d$ là khoảng cách.

3. Tốc Độ Giãn Nở của Vũ Trụ:

Tốc độ giãn nở của vũ trụ là hiện tượng mà các thiên thể và các cụm thiên thể xa xôi đang rời xa nhau. Hằng số Hubble chính là công cụ quan trọng giúp chúng ta đo lường và hiểu rõ sự mở rộng này. Dữ liệu thu thập từ quan sát thiên văn, như đo lường đỏ dời của ánh sáng từ các thiên thể, cung cấp thông tin giúp xác định hằng số Hubble và tốc độ giãn nở tương ứng.

Những quan sát gần đây, đặc biệt là từ Kính viễn vọng Không gian James Webb (JWST), tiếp tục cung cấp dữ liệu chất lượng cao để hiểu rõ hơn về hằng số Hubble và cách vũ trụ đang thay đổi theo thời gian.

Kết Luận:

Việc tìm hiểu về nguồn gốc vũ trụ, hằng số Hubble và tốc độ giãn nở không chỉ mở rộng kiến thức khoa học của chúng ta mà còn đưa ra những thách thức mới. Với sự tiến triển của công nghệ và quan sát thiên văn, chúng ta có cơ hội hiếm có để nhìn thấy sâu hơn vào bí ẩn của vũ trụ và thấy rõ hơn về cuộc sống và sự tồn tại của chính chúng ta trong nó.

💥

Ⓒ. Phát hiện thú vị từ các bức ảnh do JWST (James Webb Space Telescope) thu được trong 2 năm qua

Prompt: (LLM: Bing Chat)

Hãy cho biết các phát hiện thú vị từ các bức ảnh do JWST (James Webb Space Telescope) thu được trong 2 năm qua.

Response:

✔ Searching for: JWST discoveries in the past two years
✔ Generating answers for you…

Bạn đang quan tâm đến những phát hiện của Kính viễn vọng Không gian James Webb (JWST), một kính viễn vọng quan sát bức xạ hồng ngoại được phóng lên không gian vào ngày 25 tháng 12 năm 2021. Trong hai năm qua, JWST đã mang lại nhiều kết quả nghiên cứu đột phá về vũ trụ sớm và các hành tinh ngoài hệ mặt trời. Dưới đây là một số phát hiện thú vị mà tôi tìm thấy từ các bài báo trên mạng:

JWST đã phát hiện ra sáu thiên hà khổng lồ ở bình minh vũ trụ, tức là khoảng 500 triệu năm sau vụ nổ Big Bang. Những thiên hà này có độ sáng cao hơn nhiều so với dự đoán của các nhà khoa học, gợi ý rằng chúng có thể tạo ra sao nặng hơn hoặc nhiều hơn, hoặc có khối lượng lớn hơn mong đợi ¹.
JWST cũng đã phát hiện ra các lỗ đen siêu khổng lồ (SMBH) có khối lượng khoảng 1 tỷ lần Mặt Trời ở vũ trụ sớm, chỉ 800 triệu năm sau Big Bang. Điều này làm dấy lên câu hỏi về cách thức hình thành và phát triển của những đối tượng bí ẩn này ².
JWST đã tìm thấy bằng chứng cho thấy các thiên hà ở vũ trụ sớm đã ion hóa khí quanh chúng, khiến nó trở nên trong suốt. Điều này cho thấy vai trò quan trọng của các thiên hà trong việc biến đổi vũ trụ từ một trạng thái tối tăm và mờ ảo thành một trạng thái sáng rực và rõ ràng ³.
JWST đã phát hiện ra một số thiên hà xa nhất từng được nhìn thấy (xếp thứ hai và thứ tư) trong Cụm Pandora (còn gọi là Abell 2744). Những thiên hà này có niên đại khoảng 400 triệu năm sau Big Bang, và được nhìn thấy nhờ hiệu ứng thấu kính trọng lực của các thiên hà gần hơn ⁴.
JWST cũng đã góp phần vào việc giải quyết một bất đồng lớn trong vật lý học, gọi là căng thẳng Hubble. Đây là sự khác biệt giữa tốc độ giãn nở của vũ trụ được đo bằng các phương pháp khác nhau. JWST đã sử dụng một phương pháp mới, dựa trên ánh sáng của các ngôi sao biến đổi, để đo hằng số Hubble với độ chính xác cao hơn, và kết quả cho thấy rằng hằng số Hubble thấp hơn so với dự đoán của mô hình tiêu chuẩn của vũ trụ.
JWST cũng đã khám phá ra nhiều điều thú vị về các hành tinh ngoài hệ mặt trời, hay còn gọi là các hành tinh ngoại lai. JWST đã quan sát được khí quyển của nhiều hành tinh ngoại lai, và phát hiện ra các chất hóa học như nước, metan, amoniac, và các hợp chất hữu cơ. JWST cũng đã phát hiện ra một hành tinh ngoại lai có khả năng có sự sống, gọi là TOI-1231 b. Hành tinh này có nhiệt độ và áp suất khí quyển tương tự Trái Đất, và có thể có mưa nước.

Đây là một số phát hiện thú vị mà JWST đã đạt được trong hai năm qua. Nếu bạn muốn biết thêm chi tiết, bạn có thể đọc các bài báo mà tôi đã tham khảo. Tôi cũng có thể trò chuyện với bạn về những chủ đề khác liên quan đến vũ trụ. 😊

Learn more:

💥

Ⓓ. Do some of the pictures from James Webb Space Telescope contradict the Big Bang Theory?

Prompt: (LLM: Bard)

Do some of the pictures from James Webb Space Telescope contradict the Big Bang Theory?

Response:

No, the images from the James Webb Space Telescope (JWST) do not contradict the Big Bang Theory, despite some early misinformation on the internet. It's important to understand the context and scientific basis behind these observations.

Here's why the claims of contradiction are false:

Unexpectedly massive galaxies: Some of the pictures show galaxies much larger than expected at such early stages of the universe. However, this doesn't mean the Big Bang didn't happen. It simply suggests that our understanding of galaxy formation needs refinement. Scientists are currently revising models to explain these observations within the Big Bang framework.
Early timing of galaxies: JWST has indeed observed galaxies billions of years after the Big Bang, appearing earlier than previously thought. But the Big Bang doesn't predict a specific timeline for when the first galaxies should form. It only sets the overall starting point for the universe's expansion.
Misinterpretation of observations: Initial excitement and simplification of complex information sometimes lead to misunderstandings. The Big Bang is a complex theory with nuances, and new discoveries may require adjustments to our interpretations, not complete overhauls.

Instead of contradicting the Big Bang, JWST's observations:

Support the Big Bang's basic framework: The expansion of the universe, cosmic microwave background radiation, and other key components of the theory remain valid.
Provide invaluable data for refining our understanding: JWST's images offer new insights into galaxy formation, early stars, and the universe's evolution, enriching our knowledge within the Big Bang framework.
Stimulate further research: These remarkable observations motivate scientists to refine models and explore new possibilities, propelling research forward.

Remember, science is a continuous process of exploration and refinement. New discoveries may occasionally challenge existing models, but that's how knowledge progresses. In the case of JWST, the observations enhance our understanding of the Big Bang rather than contradicting it.

Overall, the James Webb Space Telescope is a powerful tool for understanding the universe, and its discoveries continue to expand our knowledge within the Big Bang framework, not dismantle it. It's crucial to rely on reliable scientific sources and avoid misinterpretations when evaluating such groundbreaking discoveries.

💥

Ⓔ. Suy ngẫm chậm

①

Tôi sử dụng bản ChatGPT 3.5 (bản miễn phí) để truy vấn câu 1: về nguồn gốc vũ trụ mà không sử dụng nó để hỏi tiếp câu 2 và câu 3.

Lý do: vì ChatGPT 3.5 chỉ cập nhật thông tin đến tháng 1/2022 – và vì vậy không biết thông tin về các bức ảnh do JWST chụp (bức ảnh đầu tiên mà JWST chụp là ngày 12/07/2022).

Chú ý rằng, khác với Bing Chat và Bard, ChatGPT 3.5 không sử dụng nguồn thông tin nằm ngoài kho thông tin của nó nên các sự kiện diễn ra sau tháng 1/2022 nó không biết.

Kết cấu Response của ChatGPT 3.5 giống như một bài luận ngắn: có Tiêu đề, Mở bài, Thân bài và Kết luận. Tuy nhiên, phần tiêu đề có vẻ hơi khó hiểu (“Ngọc Lục Bảo Vũ Trụ: Hành Trình Tìm Hiểu Về Sự Ra Đời và Tăng Trưởng”). Tôi đoán là nó dịch ra từ câu tiếng Anh gốc: “Cosmic Emerald: A Journey into Understanding Birth and Growth”.

②

Đọc Response của Bing Chat (truy vấn câu 2) chúng ta phần nào hình dung ra cách vận hành của LLM này:

Đầu tiên, nó tìm thông tin bằng cụm từ “JWST discoveries in the past two years”
Sau khi thu được thông tin nó mới tạo sinh (generate) phần Response.

③

Phần hồi đáp của Bard có cấu trúc rất rõ ràng (Mở bài, Thân bài, Kết luận):

Đầu tiên, nó trả lời câu hỏi một cách rất vắn tắt và rõ ràng (No, …)
Tiếp theo, Bard lý giải cho câu trả lời tổng quát bằng các luận cứ
Đoạn kết của hồi đáp Bard đưa ra một mệnh đề kết luận (Overall, …)

Cuối cùng, nhân dịp xuân Giáp Thìn sắp tới, tôi trân trọng gửi lời “Cung chúc tân xuân – An khang thịnh vượng” đến tất cả các anh/chị trên diễn đàn ITC-VN.

🏷 Astronomy | Thiên văn học
🏷 Machine Learning | Học máy

Bài trước ☚

☛ Bài sau